Κριτική και αυτοκριτική στην εκπαίδευση

Παίρνω αφορμή από μια καταχώρηση του φίλου μου του Χρυσόστομου εδώ πάνω στην εργασία που παρουσίασε στη Φλώρινα στις αρχές του Μάη. Το θέμα είναι ότι στα blogs των εκπαιδευτικών δεν γίνεται αναστοχασμός και αξιολόγηση της εργασίας των εκπαιδευτικών από τους ίδιους ή/και άλλους εκπαιδευτικούς. Αυτό λοιπόν με γύρισε πίσω περίπου 20 χρόνια όπου θυμήθηκα τις βασικές οδηγίες που μου είχαν δώσει καθηγητές που με καθοδηγούσαν στα πρώτα μου βήματα στις σχολικές αίθουσες. Τότε ήμουν 27-28 χρονών.

Οδηγία πρώτη. Οι καθηγητές διαφέρουν απότους μαθητές. Στην εμφάνιση, στη συμπεριφορά, στα πάντα. Φορούσα τα τζινάκια μου, τα σνικεράκια μου και είχα μια τσάντα από αυτές του “μοναστηρακίου” κρεμαστή με δέρμα βακέτας (όπως το λέγανε) πολύ της μόδας τότε. Συμμορφώθηκα και άλλαξα τσάντα – για λίγο. Τώρα έχω ένα back-pck κολλεγιακού τύπου με θήκη για notebook .

Οδηγία δεύτερη. Οι καθηγητές αν κάνουν λάθη, δεν το λένε. Απλά το προσπερνάνε. Έτσι δεν χάνουν την αξιοπιστία τους. Για δε τα δύσκολα θέματα, αν τύχει και ερωτηθούν, τα μπερδεύουν και πάνε τη συζήτηση σε πιο δύσκολα “ψαρωτικά”  θέματα που όμως γνωρίζουν καλά.  Έτσι δεν επιτρέπουν καιτην αμφισβήτηση. Ναι εντάξει. Είναι πολλές οι φορές που πήρα “δουλειά για το σπίτι” γιατί το θεωρώ παράλογο να περιμένεις κάποιος να τα γνωρίζει όλα.  Όπως ακόμα πιο παράλογο για κάποιον είναι να νομίζει ότι τα ξέρει όλα.

Οδηγία τρίτη. Δεν ρωτάμε τους μαθητές την γνώμη τους. Σιγά μη τους βάλουμε κριτές στο έργο μας. Πρέπει να δέχονται αξιωματικά ότι τους λέμε και σαφώς δεν έχουν δικαίωμα να κρίνουν. Η αλήθεια είναι ότι πολλες φορές μέσα από συζητήσεις μπόρεσα να δω τα λάθη μου. Κάποια πράγματα που τα παιδιά θεωρούσαν λάθος εγώ είχα άλλη άποψη και μέσα από κουβέντα ή διατηρούσαμε τια απόψεις μας ή συμφωνούσαμε ότι διαφωνούσαμε.

Οδηγία τέταρτη. Στηναρχή τους “παίρνεις τον αέρα” και τους τον αφήνεις λίγο λίγο. Η αλήθεια είναι ότι αυτό δεν το κατάλαβα ποτέ. Γιατί να μπαίνεια ανταγωνιστικά και επιθετικά μέσα σε ένα χώρο εργασίας και συνεργασίας. Για μένα δεν έχει νόημα και ποτέ δεν το έκανα. Η αλήθεια είναι ότι πολλά παιδιά έχουν τη τάση να εξαντλούν τα όρια και κοιτάνεπως θα σε εξωθήσουν “εκτός εαυτού”. Αλλά υπάρχουν “τεχνικές”, που να μπορείς να βρεις μια ισορροπία. Για μένα η πιο αποτελεσματική τεχνική είναι η συζήτηση και κυρίως η συζήτηση μέσα στο τμήμα, όπου μπαίνουν τα θέματα συμπεριφοράς ανοικτά και μέσα από αυτες όλη η τάξη καταλήγει σε μια συμφωνία. Αυτό έχει δουλέψει πολλές φορές σε τμήματα στα οποία είμαι υπεύθυνος. Το πρόβλημα είναι ότι δεν είναι δυνατόν καθε φορά να ξεκινάς μια συζήτηση.Όμως σε πολλες περιπτώσεις “το χάσιμο μιας ώρας” σώζει πολλές άλλες ώρες.

Η αλήθεα είναι ότι πάντα είχα κάποια συγκεκριμένη άποψη για το πως γίνονται τα πράγματα. Όχι πάντα σωστή ή λειτουργική – οφείλω να ομολογήσω – αλλά μέσα από τη πράξη έβγαινε το αποτέλεσμα και η αξιολόγηση. Για παράδειγμα πριν 10 χρόνια έφτιαξα ραδιοφωνικό σταθμό στο σχολείο μέσα στα πλαίσια τη μαθήματος Τεχνολογία Επικοινωνιών, και οργάνωσα τη τάξη με τρόπο λειτουργίας ενός σταθμού (όσο μπορούσα να γνωρίζω).  Και απέτυχα. Γιατί; Γιατί τα παιδιά δεν μπόρεσαν ποτέ να καταλάβουν τη δύναμη που τους έδινε το μικρόφοωνο. Δεν μπόρεσαν να καταλάβουν τι σημαίνει να σε ακούει όλος ο κόσμος… Και έκελισε. Το κακό είναι ότι “το  έκαψα το χαρτί” και τώρα δεν μπορώ να ξαναπροτείνω κάτι τέτοιο. Γιατί το λέω αυτό; Αυτά που συζητάμε τώρα, για το πως θα ανακαλύψουν οι μαθητές μας πράγματα και δεν θα χρειάζεται να τα δέχονται έτσι γιατι το λέμε εμείς, το δοκίμασα και μετά από συζήτηση αποφασίσαμε πως θα γίνει και τι θα γίνει. Και το όνομα βγήκε με τετοιες διαδιακσίες YAK FM και αφίσσες και πρόγραμμα και όλα.

Πρέπει να δοκιμάζουμε. Να προσπαθούμε. Να ψάχνουμε. Οι μαθητές μας πλέον βαριούνται την από καθέδρας διδασκαλία.  Αλλά  πρέπει να μάθουμε επίσης τους μαθητές μας να σέβονται, να συμπεριφέρονται σωστά, να εκτιμούν και να συζητούν. Όλα μέσα στο παιγνίδι είναι.

Άρα Χρυσόστομε καταλαβαίνεις ότι αν οι τέσσερεις βασικές αρχές που μου είχαν πει όταν ξεκίνησαν εξακολουθούν να ισχύουν – που ισχύουν αλλά λέμα τώρα – δύσκολα μπορεί να ασκήσει κανείς κριτκή … στον εαυτό του. Επειδή ξέρω ότι με διαβάζουν και μαθητές και μερικοί μαθητές μου ας μιλήσουν και να πουν τη γνώμη τους. Μπορείτε να δείτε και μια συζήτηση στο i-school σχετικά με το ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΙΔΑΝΙΚΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ για να πάρετε μια ιδέα.

Τη καλησπέρα μου.