Σε κάνει να σκέφτεσαι… (μέρος 2ο)

Προχωρώντας λίγο παρακάτω στο βίντεο, στο τέταρτο λεπτό περίπου, αρχίζει  αναφορά στο θεατρικό στο σχολείο του γιου του, όπου έπαιζε τον Ιωσήφ. Εκεί λοιπόν κάνει μια αναφορά στον τρίτο “μάγο” που έχοντας ανακατευτεί μεταξύ τους μπερδεύει τα λόγια και προκειμένου να μη πει τίποτα είπε ότι “αυτό το έστειλε ο Φρανκ…!”  Και ο σχόλιο είναι : Φοβόμαστε να κάνουμε λάθος.

Σε αυτό το σημείο θα σταθώ. στο : φοβόμαστε να κάνουμε λάθος.

Για να το σκεφτούμε λίγο. Ας πάμε πίσω στη παιδική μας ηλικία και να προσπαθήσουμε να θυμηθούμε πόσες φορές οι γονείς μας μας είχαν βάλει τις φωνές και μας είχαν ρωτήσει “Τι έκανες;” καλώντας μας σε απολογία για κάτι…Πολλές φορές μπορεί να ήταν κάτι χαζό, παιδικό, μια βλακεία της στιγμής ή μια άτυχη συγκυρία και εμείς έπρεπε να απολογηθούμε. Την επόμενη φορά η ερώτηση ήταν : “τι έκανες πάλι;” Αυτό το πάλι ήταν η βαρύτερη λέξη στην παρατήρηση. Ήσουν υπότροπος. Το είχες ξανακάνει. Άρα είσαι υπό επιτήρηση. Δηλαδή ΔΕΝ πρέπει να το ξανακάνεις. Άρα πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός και ή δεν το ξανακάνεις – το όποιο λάθος – ή αν το ξανακάνεις ΔΕΝ το λες. Περνάμε δηλαδή στις ενοχές αλλά στην πονηρία “της απόκρυψης”  και στο να μην έχουμε το θάρρος να αναλάβουμε την ευθύνη των πράξεων μας. Αν εκτός από την παρατήρηση έχουμε και άσκηση βίας (ξύλο) ή ποινές (αποκλεισμός – στέρηση Σαββατιάτικης εξόδου ή δεν ξέρω και εγώ τι άλλο) τότε τα πράγματα γίνονται πιο σοβαρά.

Έτσι λοιπόν έχουμε μια ενοχική ανατροφή, και περνάμε στην εκπαίδευση που είναι και το θέμα μας.  Εκεί λοιπόν η σωστή απάντηση έχει σαν επιβράβευση τον καλό βαθμό και το μπράβο και το λάθος έχει σαν αποτέλεσμα τον κακό βαθμό και την παρατήρηση. Το σχολιασμό από τον δάσκαλο ή τον καθηγητή για την επίδοσή σου και ακόμα χειρότερα, μομφή από συμμαθητές (!). Λέω ότι είναι χειρότερα γιατί αν δεχτούμε ότι ένας από τους ρόλους του δάσκαλου είναι η “γκρίνια”,  η κριτική από τους συμμαθητές δεν επιτρέπεται. Εδώ ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός στο να αποτρέψει τέτοια φαινόμενα στη τάξη του. Από την άλλη η άσκηση κριτικής από την μεριά του, πρέπει να είναι με τέτοιο τρόπο ώστε να μη κάνει το παιδί να νιώθει ένοχο. Αυτά όλα ακούγονται δύσκολα σε μια τάξη που έχουμε 25 – 30 παιδιά με τις ιδιορρυθμίες του το καθένα. Και εμείς πρέπει να γεφυρώσουμε όλα αυτά και να κρατήσουμε ισορροπίες, να παροτρύνουμε τους μαθητές να δίνουν απαντήσεις στο μάθημα, να μη σκέφτονται ότι αν κάνουν λάθος ότι θα κακοχαρακτηρισθούν ή ότι θα βαθμολογηθούν άσχημα. Από την άλλη το εκπαιδευτικό σύστημα είναι έτσι που αν οι μαθητές δεν έχουν “κίνητρο” από εξετάσεις για να διαβάσουν ένα μάθημα, δεν το κάνουν . Απλά αδιαφορούν και δεν κάνουν καμιά προσπάθεια και φυσικά δεν “κάνουν λάθος” αλλά από την άλλη δεν προσπαθούν  καθόλου.

Στην αφήγηση λέει ότι στο εκπαιδευτικό σύστημα – και προφανώς μιλάει για όλα – “στιγματίζουμε το λάθος” και έτσι έχουμε πολύ συχνό το φαινόμενο όπου ένας μαθητής δεν συμμετέχει στην τάξη.  Δίνεις μια άσκηση για να την λύσουν και σαν απάντηση παίρνεις ένα “δεν μπορώ” και ένα κενό χαρτί. Καμία προσπάθεια έστω και λάθος για να γράψουν κάτι. Δεν ρισκάρουν να κάνουν λάθος. Προτιμούν να μη κάνουν τίποτα.

Και συνεχίζει : “αν δεν είσαι προετοιμασμένος να κάνεις λάθος δεν ρισκάρεις. Φυσικά το λάθος δεν ταυτίζεται με τη δημιουργικότητα… ” αλλά έτσι γεννιούνται οι νέες ιδέες.

Και πάμε στον αυριανό επαγγελματία, που κάνει την δουλειά του χωρίς να “φαίνεται” και να δίνει στόχο. Ο  μισθός να πέφτει, η δουλειά να βγαίνει και τα όνειρα να ξεθωριάζουν.Τα σχέδια να πηγαίνουν πίσω και η δημιουργικότητα να χάνεται.

Ωραία θα μου  πείτε όλα αυτά. Και εσύ τι κάνεις; Εσύ σαν καθηγητής τι κάνεις; Μέσα στη τάξη, απέναντι στους μαθητές σου τι κάνεις.

Δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερη λέξη από το “ακροβατώ”. Γιατί; Γιατί από τη μία προσπαθώ να παροτρύνω όλους τους μαθητές να συμμετέχουν. Να τους κάνω να μιλήσουν και να δοκιμάσουν μια απάντηση ανεξάρτητα από το αν είναι σωστή η λάθος. Να τους κάνω να μιλήσουν αδιαφορώντας για τους “εξυπνάκηδες” μαθητές που σχολιάζουν τις λάθος απαντήσεις γιατί αυτοί “τα ξέρουν όλα”. Να τους εξηγήσω μέσα από τα λάθη τους, τι δεν έχουν καταλάβει και ποια θα έπρεπε να είναι η σωστή απάντηση. Από την άλλη πρέπει να ελέγξω τι κάνανε στη μελέτη τους. Αν διαβάσανε, αν κάνανε τις εργασίες τους. Αν καταλάβανε τι διαβάσανε και να τους εξετάσω. Να επιβραβεύσω τις καλές επιδόσεις και να σχολιάσω τις κακές προσπαθώντας να τους παροτρύνω να δουλέψουν. Συμπεριφορές αντιφατικές. Ισορροπίες σε συμπεριφορές ανάμεσα στη παιδαγωγική που σκοπό έχει να κινητοποιήσει τους μαθητές και στην – πως να τη πω τώρα – …αυτή, τέλος πάντων, που σκοπό έχει να τους μάθει με το “στανιό” να γράφουν τις αντιδράσεις, να μελετάνε, να υπολογίζουν. Η μια συμπεριφορά προάγει δεξιότητες που θα χρησιμοποιήσουν σε κάθε φάση της ζωής τους. Η άλλη συμπεριφορά, μαθαίνει μέσα από τη χημεία την “αναλογία” έτσι ώστε να “μη τους κλέβει ο μπακάλης” όπως τους λέω. Και αυτό χρήσιμο για μια ζωή. Αλλά είπαμε “πρέπει να μάθουν και χημεία” γιατί μέσα από αυτή θα μπορέσουν να προχωρήσουν στα όνειρά τους και να συνεχίσουν τη ζωή τους.

Αυτό που πρέπει να μάθουμε όλοι – μικροί μεγάλοι όπως λέω – είναι ότι μέσα από τα λάθη μας μαθαίνουμε. Και αν δεν κάνουμε λάθη, δεν μπορούμε να δούμε τι δεν κάνουμε καλά και να προχωρήσουμε μέσα από τον απολογισμό που θα κάνουμε.

Αλλά – αχ αυτό το αλλά !!! – υπάρχει και το άλλο άκρο. Υπάρχει εκείνη η κατηγορία των ανθρώπων, που έχουν κάνει τέχνη το να κάνουν λάθη, και μη αναλογιζόμενοι τις συνέπειες των λαθών, αποδέχονται εξαιρετικά εύκολα ότι “Εντάξει, έκανα λάθος… (τι το συζητάμε τώρα…) ας προχωρήσουμε παρακάτω.” Με αυτό το τρόπο ουσιαστικά προβάλει την ανθρώπινη φύση (“άνθρωποι είμαστε – σφάλματα κάνουμε” ) και δεν προχωράει παρακάτω. Εννοείται ότι τέτοια “λάθη” σε καμία περίπτωση δεν προάγουν την δημιουργικότητα ή τη σκέψη.

Νομίζω τα έπιασα όλα πάλι, και πολλά περισσότερα. Όπως πολλές φορές έχω γράψει δεν υπάρχει άσπρο και μαύρο μόνο. Ανάμεσα τους υπάρχουν άπειροι τόνοι του γκρι.  Δεν είναι δυνατόν να συζητάς κάθε φάση του μαθήματος όταν σε πιέζει το πρόγραμμα να βγάλεις την ύλη, να τους μάθεις όλα εκείνα που το Υπουργείο έχει βάλει σαν παιδαγωγικό στόχο για το μάθημα.

Είπαμε…”σε κάνει να σκέφτεσαι…” Δεν σημαίνει ότι βγάζεις και συμπέρασμα έτσι;

Τη καλησπέρα μου.